Poul Henningsen – maatschappijkriticus en creator

Een Poul Henningsen-lamp bezitten, is een stukje designgeschiedenis in handen hebben. Poul Henningsen is een van de bekendste ontwerpers van Denemarken. Tijdens zijn leven creëerde hij meerdere designklassiekers, zoals de Artichoke (Kotten), de Septima en de populaire PH-5-serie. Maar Poul maakte geen pure designcarrière. Hij was ook schrijver, architect en een toegewijd cultuur- en maatschappijkriticus.

Poul Henningsen werd geboren in Ordrup op 9 september 1894 als zoon van de bekende schrijvers Agnes Henningsen en Carl Ewald. Op jonge leeftijd werd hij in een pleeggezin geplaatst, waar hij leerde omgaan met gereedschappen en timmerwerk. Zijn talent als ingenieur kwam al vroeg aan het licht: op 16-jarige leeftijd ontving hij de Hielmstierne-Rosencroneska-beurs voor uitvinders nadat hij een zelfpompende fiets had ontworpen.

Moeite met het kiezen van een richting

Zijn verdere opleiding werd gekenmerkt door een voortdurende verandering van studierichting. In 1911 begon hij een opleiding in bouwtechniek aan de Technische School, maar schakelde al snel over naar werktuigbouwkunde. In 1914 werd hij toegelaten tot de Polyteknisk Læreanstalt, maar stopte na drie semesters. In plaats daarvan keerde hij terug naar de Technische School om architectuur te studeren. Ook deze opleiding verliet hij in 1917 zonder een diploma te behalen.

Kunst als springplank naar de journalistiek

Buiten zijn studie wijdde Poul zich aan de kunst. Hij schilderde met de moderne Deense kunst als inspiratiebron en werd een van de belangrijkste voorvechters ervan. Zijn verdediging van het kubisme en expressionisme leidde ertoe dat hij werd aangenomen bij het kunsttijdschrift Klingen. Hier breidde hij de focus van het tijdschrift uit en zette hij zich in om het een wetenschappelijke basis te geven.

Functioneel design als maatschappijkritiek

Als een natuurlijke voortzetting van de architectuurkritiek die Poul in Klingen formuleerde, promootte en populariseerde hij de functionele esthetiek. Dit was ook een maatschappijkritische handeling, omdat hij het negeren van de economische, sociale en technische eisen van de moderne technologieontwikkeling in de jaren 1920 aan de kaak stelde. Hij begon te experimenteren met verlichting en kwam al snel in contact met het bedrijf Louis Poulsen & Co.

De PH-lamp – een gegarandeerd succes!

In samenwerking met Louis Poulsen Co. ontwikkelde Poul Henningsen zijn grootste succes: de verblindingsvrije PH-lamp (die later zou worden doorontwikkeld tot de populaire PH 5-lamp). De PH-lamp won bovendien goud op de Wereldtentoonstelling van Parijs in 1925. Hiermee werd de basis gelegd voor Pouls financiële "veiligheidsnet", waardoor hij zich meer kon inzetten voor journalistiek en maatschappelijk debat. Dit leidde ook tot een levenslange samenwerking met Louis Poulsen, dat tot op de dag van vandaag de lampen van Poul Henningsen produceert.

De Koglen, ook bekend als Artichoke, en de bestseller PH 5 behoren tot de bekendste werken van Poul Henningsen.

Prominente schrijver die nieuwe waarden promoot

Door de jaren heen schreef Poul voor verschillende tijdschriften, zoals Politiken, Ekstra Bladet en zijn eigen architectuurtijdschrift Kritisk Revy (1926-1928). Kritisk Revy bekritiseerde conservatieve culturele patronen en werd een springplank voor het cultuur-radicalisme dat zich na de Eerste Wereldoorlog verspreidde. Dit gebeurde niet alleen met de focus op woningbouw, maar ook op andere belangrijke waarden zoals religie, seksualiteit, onderwijs en de rol van vrouwen. Daarnaast produceerde hij een groot aantal revues, geschreven in toegankelijke taal, waarmee hij naam maakte als een getalenteerde woordkunstenaar.

Duidelijk standpunt tegen het nazisme

Tijdens de opkomst van het nazisme in Duitsland in de jaren '30 was Poul een leidende kracht in het Deense verzet. Hij begon te werken voor het tijdschrift Aandehullet en was een van de drijvende krachten achter de vereniging Frisindet Kulturkamp, die antifascistische culturele kringen verzamelde. Daarnaast werd hij redacteur van het bedrijfsblad van Louis Poulsen en architect voor Tivoli. In 1943 werden Poul en zijn vrouw Inger gedwongen naar Zweden te vluchten. Hier zette hij zijn carrière als schrijver voort tot het einde van de oorlog.

Kritische denker en creator tot het einde

Na de oorlog keerde Poul terug naar Denemarken. Hij bleef actief als schrijver en maatschappijkriticus en hervatte ook het schrijven van verzen en revues. Daarnaast bleef hij zich bezighouden met verlichting, zoals de Koglen (Kotten), en voltooide hij de PH 5-lamp in 1958. In 1963 werd Poul lid van de Deense Academie, waar hij zijn scherpe culturele kritiek bleef uitdragen.

Toen Poul in 1967 overleed, liet hij een groots erfgoed na. Niet alleen in de vorm van zijn lampen en creatieve werken, maar ook in zijn politieke standpunten. De jeugdopstand van eind jaren ’60 weerspiegelde in veel opzichten de kwesties die Poul gedurende zijn hele leven had bepleit.